Phòng chống rửa tiền thông qua tiền mã hóa

Hiệp hội Ngân hàng Việt Nam (VNBA) và Hiệp hội Blockchain Việt Nam vừa phối hợp tổ chức hội nghị “Quy định về phòng, chống rửa tiền và vai trò của phòng, chống rửa tiền trong giao dịch tiền mã hóa”, vào ngày 22/9 tại TP HCM.

Tại sự kiện, ông Trần Việt Hùng, nguyên Phó chánh văn phòng Trung ương Đảng, cố vấn cấp cao Hiệp hội Blockchain Việt Nam, cho biết sự phát triển của ngành công nghệ chuỗi khối (Blockchain) đã mở ra một kỷ nguyên mới về công nghệ, được ứng dụng vào nhiều lĩnh vực. Sự tăng trưởng này mang lại những lợi ích về kinh tế, xã hội nhưng cũng tạo ra các tồn tại, thách thức trong công tác quản lý, nhất là đối với các hoạt động rửa tiền xuyên biên giới.

Khi công nghệ blockchain ra đời, kéo theo đó là nguy cơ gia tăng tội phạm tài chính, rửa tiền sử dụng công nghệ cao theo chiều hướng tinh vi hơn. Tại Việt Nam, do chưa có khung pháp lý cụ thể, đồng thời, nguồn nhân lực chất lượng cao tham gia vào quản lý, kiểm soát tiền mã hóa, tài sản số, trên bình diện chung còn rất hạn chế.

Ông Phan Đức Trung – Phó chủ tịch Thường trực Hiệp hội Blockchain Việt Nam, cho biết tiền mã hóa đang là lĩnh vực chưa có quy định pháp lý rõ ràng tại Việt Nam nhưng khối lượng giao dịch thực tế đứng thứ 15 và mức độ chấp nhận tiền mã hóa đứng đầu thế giới.

Theo số liệu từ Chainalysis được Bộ Tư pháp Mỹ chia sẻ gần đây trong một chương trình tập huấn tại Tòa án Nhân dân Tối cao Việt Nam vào cuối tháng 8 vừa qua, tổng giá trị tiền mã hóa Việt Nam nhận về trong giai đoạn từ 10/2021 đến 10/2022 là 90,8 tỷ USD. Trong đó, các hoạt động bất hợp pháp là 956 triệu USD.

Về mặt pháp lý, để phòng chống rửa tiền qua giao dịch tiền mã hóa hiệu quả, ông Phan Đức Trung kiến nghị cần sớm luật hóa các định nghĩa VA và VASP (tài sản ảo và nhà giao dịch tài sản ảo). Đồng thời, nhận diện giao dịch tài sản số là một loại tài sản mà Bộ Luật dân sự năm 2015 của Việt Nam đã ghi nhận như một quyền tài sản hay quyền phái sinh trên tài sản sở hữu trí tuệ. Mặc dù báo cáo số 255/BC-BTP năm 2018 đã khuyến nghị nên ghi nhận là tài sản mã hóa. Trong khi chưa có các văn bản pháp lý cụ thể về tiền mã hóa thì tài sản này vẫn hoàn toàn có cơ sở được pháp luật công nhận theo các quy tắc của BIS, Basel và chuẩn mực kế toán quốc tế IFRS.

Về mặt thực tế, VA và VASP được đề cập trong cam kết tăng cường cơ chế phòng chống rửa tiền, chống tài trợ khủng bố cấp Chính phủ, do Thống đốc Ngân hàng nhà nước Việt Nam là đại diện, ký với APG/FATF. Việc ghi nhận là tài sản ảo hay tài sản mã hóa sẽ là cơ sở để các cơ quan quản lý ban hành các quy định tiếp theo trong hàng loạt việc nhằm sớm đưa Việt Nam ra khỏi danh sách xám (grey list) của FATF mà trong đợt đánh giá vừa qua Việt Nam đã bị nêu tên cùng 25 quốc gia.

Trước đó, trong các hội thảo góp ý chính sách cho ngành blockchain, ông Trung cũng nhấn mạnh các cơ quan nhà nước có thể bắt đầu định hình những loại tài sản này từ bộ luật dân sự và đưa việc quản lý tài sản số vào khung pháp lý chung chứ không nên nằm riêng biệt trong một hoặc một vài luật chuyên ngành.

Bên cạnh đó, công tác phòng chống rửa tiền còn cần các công cụ hỗ trợ thực thi quy định pháp lý (Regtech) nhằm truy vết các giao dịch bất thường, phân tích dữ liệu blockchain như: Chainalysis, CertiK, CipherTrace, Elliptic… để đối phó với các hành vi rửa tiền ngày càng tinh vi hơn.

Ông Trần Dinh – Trưởng ban Ứng dụng Fintech của Hiệp hội Blockchain lưu ý các công cụ tư nhân do nước ngoài phát triển, dù ứng dụng công nghệ tiên tiến nhưng thường chỉ phù hợp với quốc gia sở tại do sự khác biệt về pháp lý, thể chế.

Do đó, VBA phát triển chương trình ChainTracer, phối hợp cùng Công ty TNHH xã hội Chống lừa đảo dành riêng cho thị trường Việt Nam. Chương trình hướng tới hỗ trợ không chỉ các định chế tài chính mà cả cá nhân và tổ chức thông thường, không có chuyên môn sâu về công nghệ và tiềm lực tài chính trong nỗ lực chống lừa đảo, chống rửa tiền dựa trên truy vết các giao dịch chuỗi khối.

Như Ý