Về cơ bản, giá chuyển nhượng quyền mua sẽ dựa trên giá hiện tại của cổ phiếu, giá cổ phiếu phát hành thêm, và kỳ vọng giá tương lai giữa bên mua và bên bán.
Quyền mua
Thông thường, khi một công ty chào bán cổ phiếu cho cổ đông hiện hữu, mỗi cổ phiếu cổ đông đang nắm giữ sẽ được nhận một quyền mua. Với mỗi quyền mua, cổ đông sẽ được mua thêm cổ phiếu mới theo tỷ lệ nhất định được thông báo trước. Ví dụ: nếu công ty phát hành thêm 30% vốn điều lệ cho cổ đông hiện hữu thì cứ 10 quyền mua cổ đông sẽ được mua thêm 3 cổ phiếu mới.
Sở hữu quyền mua, cổ đông có thể lựa chọn nộp tiền để cổ phiếu mới, chuyển nhượng quyền mua hoặc từ bỏ quyền mua. Khi công ty phát hành chốt danh sách để phân bổ quyền mua thì thời hạn chuyển nhượng quyền mua cũng đồng thời được công bố. Trong đa số trường hợp, quyền mua được thực hiện qua hình thức thỏa thuận trực tiếp hoặc đem ra đấu giá (như trường hợp Quỹ đầu tư Phát triển Đô thị Tp. HCM bán đấu giá quyền mua cổ phiếu ngân hàng HD Bank vào tháng 10/2008).
Các công ty phát hành thường chỉ cho phép chuyển nhượng quyền mua một lần. Tức là người đã nhận chuyển nhượng quyền mua không được chuyển nhượng lại tiếp cho người thứ ba.
Xác định giá trị chuyển nhượng quyền mua
Về cơ bản, giá trị của quyền mua sẽ được xác định bằng khoản chênh lệch giữa giá trị thị trường của lượng cổ phiếu được mua thêm với số tiền người mua trả cho tổ chức phát hành +/- khoản chênh lệch kỳ vọng. Khoản chênh lệch kỳ vọng này, sẽ do hai bên thỏa thuận dựa trên việc dự đoán biến động tiếp theo của cổ phiếu đó (thường dự tính đến lúc cổ phiếu được mua thêm về tài khoản). Nếu cổ phiếu đang có xu hướng đi lên, người mua có thể sẵn sàng trả cao hơn, và ngược lại.
Giả sử ông A và ông B đồng ý với nhau rằng giá cổ phiếu XYZ vẫn giữ ở mức 68.000 đồng/cp cho đến khi 100 cổ phiếu mua thêm này về tài khoản, thì giá trị thị trường của 100 cổ phiếu này là: 100*68.000=6.800.000 đồng (b). Khoản chênh lệch 4,8 triệu đồng [(a)-(b)]có thể xem là giá trị của 400 quyền mua, và giá 1 quyền mua sẽ tương đương: 4,8 triệu / 400 quyền mua = 12.000 đồng/quyền mua.
Nếu ông A và ông B đều đồng ý rằng, cho đến ngày cổ phiếu về tài khoản, giá cổ phiếu sẽ lên khoảng 75.000 đồng, thì quyền mua sẽ được bán với giá cao hơn 12.000 đồng/quyền. Trường hợp dự đoán giá cổ phiếu sẽ thấp hơn 68.000 đồng/cp, thì họ sẽ mua bán với mức giá thấp hơn.
Như vậy, giá chuyển nhượng quyền mua sẽ xoay quanh mức 12.000 đồng/quyền tùy thuộc vào kỳ vọng về giá cổ phiếu đến thời điểm cổ phiếu về tài khoản, và tất nhiên, được 2 bên đồng ý.
Thực tế tại thị trường Việt Nam, từ thời điểm ngày nộp tiền mua cổ phiếu cho đến ngày cổ phiếu về tài khoản thường mất khoảng 1 tháng, do đó chi phí cơ hội của khoản tiền bỏ ra để mua số cổ phiếu mới cũng có thể được cân nhắc khi 2 bên tiến hành giao dịch, đặc biệt khi người mua cần bỏ ra số tiền lớn và người đó có xu hướng giao dịch “lướt sóng”.
Cũng có thể xảy ra trường hợp cổ đông từ bỏ quyền mua, khi cổ đông không muốn mua, không có tiền để mua thêm hoặc không thể chuyển nhượng quyền mua.
Khi giá cổ phiếu phát hành thêm thấp hơn giá hiện tại của cổ phiếu, việc từ bỏ quyền mua sẽ dẫn đến tổn thất cho người nắm quyền mua vì giá cổ phiếu đã bị điều chỉnh giảm so với trước ngày chốt quyền.
Với số cổ phiếu do cổ đông từ bỏ quyền mua, hoặc không mua hết, công ty sẽ phân phối cho đối tượng khác hoặc hủy bỏ.
Đông Hải
